آیه 7 سوره انبیاء

وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ «7»

جلد 8 - صفحه 363

بعد از آن، جواب از ايراد بشريت رسول را مى‌فرمايد:

وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَكَ‌: و نفرستاديم اى پيغمبر پيش از تو. إِلَّا رِجالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ‌: مگر مردانى را كه وحى فرموديم به سوى ايشان نه ملائكه، زيرا جنس به همجنس خود مايل و انس يابد. بنابراين به مقتضاى حكمت الهيه لازم آمد كه مكمل نفوس انسانيه و سائس انتظامات جامعه بشريه، يعنى انبياء، از جنس بشر باشند تا ارشاد و هدايت بندگان و نظام دين و دنياى آنان حاصل آيد و دستورات احتياجيه مكلفين را به توسط وحى سبحانى تبليغ فرمايند. فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ:

پس بپرسيد اهل ذكر را. إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‌: اگر هستيد كه نمى‌دانيد.

مراد اهل ذكر نزد بعضى، مفسرين يهود و نصارى باشند، لكن نزد خاصه، مراد آل محمد عليهم السلام‌اند نظر به روايات وارده در اين آيه شريفه: از جمله:

1- در تفسير برهان- محمد بن مسلم از حضرت باقر عليه السلام روايت نمود كه: قال: قلت له: انّ من عندنا يزعمون انّ قول اللّه عزّ و جلّ فاسئلوا اهل الذّكر ان كنتم لا تعلمون انّهم اليهود و النّصارى قال: اذن يدعوكم الى دينهم قال فاومى بيده الى صدره و قال: نحن اهل الذّكر و نحن المسئولون‌ «1».

خدمت حضرت عرض كردم: نزد ما كسانى هستند گمان مى‌كنند آيه شريفه‌ «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ» ايشان يهود و نصارى باشند، حضرت فرمود: در اين هنگام شما را مى‌خوانند به دين خود، پس حضرت اشاره فرمود به سينه مباركش و فرمود: مائيم اهل ذكر و مائيم سؤال شدگان.

2- على بن ابراهيم قمى: قال ال محمّد عليهم السّلام هم اهل الذّكر «2».

3- اصبغ بن نباته از حضرت امير المؤمنين عليه السلام فرمود: مائيم اهل ذكر «3».

«1» تفسير برهان، ج 3، ص 52.

«2» مدرك سابق.

«3» مدرك سابق.

جلد 8 - صفحه 364

تتميم: اين مطلب مسلم است كه پرسش مطالب علميه و حقايق دينيه، از كسانى سزاوار است كه در مرتبه علمى حد كمال را دارا و اعلم زمان خود باشند. و بديهى است با بودن خانواده وحى و رسالت كه مهبط وحى و مخزن علوم ربانى هستند، رجوع به غير ايشان بالضروره به حكم عقل، باطل و لغو خواهد بود، خصوصا با تصديق و اقرار به اعلميت آنان، نهايت بى‌انصافى و حق‌ناشناسى است رجوع به غير ايشان‌ «1».

ما آمَنَتْ قَبْلَهُمْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْناها أَ فَهُمْ يُؤْمِنُونَ «6» وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ «7» وَ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا يَأْكُلُونَ الطَّعامَ وَ ما كانُوا خالِدِينَ «8» ثُمَّ صَدَقْناهُمُ الْوَعْدَ فَأَنْجَيْناهُمْ وَ مَنْ نَشاءُ وَ أَهْلَكْنَا الْمُسْرِفِينَ «9» لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ كِتاباً فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَ فَلا تَعْقِلُونَ «10»

ترجمه‌

ايمان نياوردند پيش از آنها اهل هر بلدى كه هلاك نموديمشان آيا پس آنها ايمان ميآورند

و نفرستاديم پيش از تو مگر مردانى را كه وحى مينموديم بآنها پس بپرسيد از اهل دانش اگر باشيد كه نميدانيد

و قرار نداديم آنها را كالبدى كه نخورند خوراك را و نبودند جاودانيان‌

پس محقّق نموديم براستى براى آنها وعده خود را پس نجات داديم آنها را و كسانيرا كه ميخواستيم و هلاك نموديم تجاوز كنندگانرا

بتحقيق فرستاديم بسوى شما كتابى را كه در آن پند شما است آيا پس بعقل در نمى‌يابيد.

تفسير

- خداوند متعال چون باحترام حرم و حرمت وجود محترم رسول اكرم نميخواست اهل مكّه را مستحق نزول عذاب فرمايد بعد از آنكه آنها از روى كبر و عناد با تحكّم و الحاد تقاضاى معجزه‌اى بدلخواه خودشان نمودند و در چنين موردى اگر معجزه ظاهر شود و مردم ايمان نياورند مستحق عقوبت ميشوند و خداوند ميدانست آنها ايمان نمى‌آورند و بايد عذاب نازل شود در جواب آنها به پيغمبر خود فرمود ايمان نياوردند پيش از اينها اهالى بلادى كه معذّب و هلاك نموديم آنها را در دنيا آيا اينها كه از آنها سركش‌ترند بعد از ظهور معجزه‌اى بدلخواه خودشان ايمان ميآورند نه چنين است اگر منصف بودند همان قرآن و ساير معجزات براى ايمان آنها كافى بود و قمّى ره نقل نموده كه چگونه ايمان ميآورند با آنكه پيشينيان آنها ايمان نياوردند بآيات الهى تا هلاك شدند پس از اين خداوند جواب فرمود از قول آنها كه گفتند در آيات سابقه آيا نيست اين مگر بشرى مانند شما زيرا كاشف از آن بود كه انتظار داشتند پيغمبر از جنس ملائكه يا لا اقل بشرى بر خلاف متعارف باشد كه نخورد و نياشامد و با مردم آميزش نكند باين تقريب كه ما نفرستاديم پيش از تو برسالت مگر راد مردانى را كه وحى ميفرستاديم يا فرستاده ميشد بسوى ايشان چون يوحى بصيغه مجهول نيز قرائت شده پس از اهل اطلاع و علماء تواريخ و سير انبياء عليهم السلام بپرسيد تا بدانيد اگر نميدانيد و قرار نداديم ما آنها را مجسّمه يا ملك كه غذا نخورند و نميرند و جاويد باشند و افراد كلمه جسد ظاهرا بلحاظ جنس است پس جاى استبعاد از نبوت‌

جلد 3 صفحه 541

بشر عادى نيست با آنكه تمام انبياء عظام از جنس بشر بودند و وحى بتوسط ملك يا بوسيله ديگرى بايشان ميرسيد و در اخبار ائمه اطهار اهل ذكر بآن ذوات مقدسه تفسير شده و آنكه مردم مأمور بسؤال از ايشان شده‌اند نه از علماء يهود و نصارى كه عامّه تصوّر نموده‌اند چون اگر از آنها سؤال شود مردم را بدين خودشان ميكشند و مؤيّد اينمعنى است آنكه در قرآن از پيغمبر و قرآن بذكر تعبير شده و معلوم است كه اهل پيغمبر و قرآن ايشانند نه غير ولى صدر و ذيل كلام اينجا مناسب با سؤال از ايشان نيست و بايد حمل بر معناى اعمّ شود و آنكه در روايات بيان مصاديق جليّه اهل ذكر شده يا آنكه اينمعنى را خصوصا در سوره نحل بيان فرموده‌اند چنانچه در آنمقام ذكر گرديد خلاصه آنكه اهل ذكر بحسب مسائل و سؤال كنندگان مختلف ميشود اينجا مناسب علماء تاريخ است نه ائمه اطهار عليهم السلام و پس از اين فرمود كه ما بوعده خودمان كه بانبياء سابق داده بوديم راجع بنجات ايشان و اهل ايمان و هلاك كفّار كاملا وفا نموديم و صدق آن ظاهر گشت و بزودى صدق وعده ما بتوهم راجع بكفار آشكار خواهد شد و بعد از اين روى سخن را بقريش معطوف داشت و گوشزد آنها فرمود با تأكيد اكيد كه ما كتابى براى شما فرستاديم كه در آن همه چيز شما موجود است از عزّت و شهرت و موعظه و نصيحت و علم و معرفت و سعادت دنيا و آخرت كه همه مستفاد از لفظ ذكر است آيا سزاوار است شما از راه لجاجت و عناد در اطراف آن تأمّل و تفكر نكنيد تا بعقل صحت آنرا دريابيد ..

وَ ما أَرسَلنا قَبلَك‌َ إِلاّ رِجالاً نُوحِي‌ إِلَيهِم‌ فَسئَلُوا أَهل‌َ الذِّكرِ إِن‌ كُنتُم‌ لا تَعلَمُون‌َ «7»

و ‌ما نفرستاديم‌ قبل‌ ‌از‌ تو پيغمبر پيغمبراني‌ مگر رجالي‌ ‌که‌ ‌از‌ جنس‌ بشر باشند، و ‌بر‌ ‌آنها‌ وحي‌ فرستاديم‌. ‌پس‌ سؤال‌ كنيد ‌از‌ اهل‌ ذكر ‌اگر‌ هستيد نمي‌دانيد.

(وَ ما أَرسَلنا قَبلَك‌َ): انبياء و رسل‌ قبل‌ ‌را‌ ‌از‌ آدم‌، شيث‌، نوح‌، هود، صالح‌، اسحاق‌، يعقوب‌، اسماعيل‌، يوسف‌، موسي‌، هارون‌، شعيب‌، داود، سليمان‌، زكريّا، يحيي‌، عيسي‌ و ‌غير‌ اينها.

(إِلّا رِجالًا): تمام‌ ‌از‌ جنس‌ بشر بودند و ‌در‌ تمام‌ اينها يك‌ ملك‌ ‌رسول‌ نبود. ‌اينکه‌ جمله‌ جواب‌ ‌آن‌ كلمه‌ ‌است‌ ‌که‌ گفتند: «هَل‌ هذا إِلّا بَشَرٌ مِثلُكُم‌» تمام‌ بشر بودند مثل‌ قوم‌ ‌خود‌.

(نُوحِي‌ إِلَيهِم‌): بأنحاء وحي‌ بفرستادن‌ ملائكه‌، ‌ يا ‌ القاء ‌در‌ قلب‌، ‌ يا ‌ تكلّم‌ بلا واسطه‌ و نحو اينها.

(فَسئَلُوا أَهل‌َ الذِّكرِ إِن‌ كُنتُم‌ لا تَعلَمُون‌َ) بعضي‌ گفتند: اهل‌ ذكر علماء يهود و نصاري‌ هستند لكن‌ ‌در‌ اخبار ردّ ‌اينکه‌ قول‌ ‌را‌ فرموده‌ ‌که‌ علماء يهود و نصاري‌ دعوت‌ ‌به‌ دين‌ ‌خود‌ مي‌كنند، و أخبار بسياري‌ داريم‌ ‌که‌ أهل‌ ذكر ائمّه اطهار سلام‌ اللّه‌ ‌عليهم‌ هستند. و ‌در‌ بعض‌ أخبار دارد، ذكر دو اطلاق‌ دارد‌-‌ يك‌ ‌رسول‌ محترم‌.

«الَّذِين‌َ آمَنُوا قَد أَنزَل‌َ اللّه‌ُ إِلَيكُم‌ ذِكراً رَسُولًا يَتلُوا عَلَيكُم‌ آيات‌ِ اللّه‌ِ» طلاق‌ آيه 11.

دو: قرآن‌ مجيد. و ائمّه اطهار ‌هم‌ اهل‌ ‌رسول‌ هستند و ‌هم‌ اهل‌ قرآن‌.

141

]

(آیه 7)- این آیه به پاسخ نخستین ایراد آنها در زمینه بشر بودن پیامبر (ص) پرداخته، می‌گوید: «ما پیش از تو، جز مردانی که به آنان وحی می‌کردیم، نفرستادیم» همه انسان بودند و از جنس بشر (وَ ما أَرْسَلْنا قَبْلَکَ إِلَّا رِجالًا نُوحِی إِلَیْهِمْ).

این یک واقعیت تاریخی است که همگان از آن آگاهند «اگر شما نمی‌دانید از آگاهان بپرسید» (فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ).

ج3، ص157